»» برنامه ریزی
مفهوم برنامه‌ریزی: «برنامه‌ریزی» از جمله واژگان سهل و ممتنع است؛ زیرا ظاهری ساده و باطنی پیچیده دارد. با نگاهی به تعاریف ارائه شده است. برنامه‌ریزی به معنای اندیشیدن و تنظیم پیشاپیش امور، قبل از بروز وقایع و رویدادهاست تا در اموری همچون بهداشت, سلامت, رفاه, فرهنگ، آسایش و خوشبختی افراد جامعه, نتایج مطلوبی بدست آید. بدیهی است، با برنامه‌ریزی دقیق می‌توانیم اشتباهات گذشته را جبران کنیم و نسبت به آینده هوشیارتر عمل کنیم.
برنامه‌ریزی از واژه لاتین پلانوم planum به معنی«سطح صاف» گرفته شده است که در قرن هفدهم میلادی به ترسیم نقشه‌بر روی صفحه‌ای مسطح دلالت داشته است. برنامه‌ریزی، عبارت از یک سلسله عملیات منظم، سیستماتیک و مرتبط با یکدیگر است که به منظور دستیابی به یکسری اهداف معین و مشخص توسط یک نهاد، سازمان و یا دولت برای یک مدت معین انجام میگیرد.
برنامه‌ریزی را می‌توان به صورت دیگری تعریف کرد و آن عبارت است از: کوشش‌های اندیشمندانه آدمی برای یافتن راه‌هایی که به اتخاذ بهترین تصمیمات برای تأمین رفاه و ایجاد ترقی او منجر میشود. برنامه‌ریزی در زندگی روزانه هر انسانی به عنوان موجودی که در حصار مسائل و مشکلات زندگی محاصره است فقط با برنامه‌ریزی و تعیین اهداف مورد نظر و روش دستیابی به آنها در زمان مشخصی اعم از کوتاه مدت میتواند در جهتی صحیح حرکت کرده و از موانع عبور کند. برنامه‌ریزی، اصولاً یک نگرش و راه زندگی است که متضمن تعهد به عمل بر مبنای اندیشه و تفکر آینده‌نگر، تصمیم قاطع در اجرای امور منظم و مداوم بوده و بخشی انفکاک ناپذیر حرکت انسان در طول زندگی محسوب میشود. و برنامه‌ریزی در سازمانها رکن اساسی هرگونه اقدام و حرکتی است و عاملی است برای رسیدن به نتیاج پیش بینی شده.
در صورتی که بخواهیم تعریفی کلی از برنامه‌ریزی داشته باشیم، می‌بایستی برنامه‌ریزی را عبارت از کوششی در جهت انتخاب بهترین برنامه‌ها در جهت رسیدن به هدفهای مشخص بدانیم که ممکن است این کوشش‌ها و برنامه‌ها، تا مرحله نهایی هدف نیز پیش نرود، بلکه گام‌هایی در جهت رسیدن به آن باشد.
اگر برنامه‌ریزی با دقت و درایت انجام گیرد، حتی می‌توان با امکانات کم به اهداف بلندی نایل شد و از فرصت‌های اندک، که بسیاری از مواقع برای اکثر افراد جلب توجه نمیکند و به غفلت سپری میشود، بهره‌وری کرد.
بیشتر انسان‌ها اهل برنامه‌ریزی هستند و از نقش و اهمیت برنامه‌ریزی برای رویدادها و اتفاقات مهم زندگی مطلع‌اند. اهمیت برنامه‌ریزی در زندگی انسان را می‌توان در حول محور‌های زیر برشمرد:
1. برنامه‌ریزی، به زندگی انسان‌ها جهت می‌دهد. برنامه‌ریزی این فرصت را در اختیار فرد قرار می‌دهد که بداند به کجا قرار است برود و چطور باید به آن‌جا برود.
2.برنامه‌ریزی در زندگی، آرامش را ارمغان می‌آورد. بدون برنامه دچار گیجی و سردرگمی در انتخاب مسیر در در پی دارد.
3. برنامه‌ریزی به فرد قدرت می‌دهد. برنامه‌ریزی و هدفمند بودن به فرد و جامعه این امکان را می‌دهد که به همان شیوه‌ای که مطلوب نظر است پیش برود.
- آزادی و راحتی خیال، حاصل یک برنامه‌ریزی حساب شده در جامعه است.
نقش برنامه ریزی در مدیریت
برنامه ریزی عبارتست از:
در نگرش دیگر برنامه ریزی عبارتست از:دست یافتن به هدف مورد نظر.فرایند برنامه ریزی از هفت عنصر تشکیل شده شامل:ماموریت سازمانی و تحلیل استراتژیک و استراتژیها و اهداف بلند مدت و برنامه ریزی تلفیقی و براوردهای مالی و خلاصه اجرایی . مهم ترین نقش برنامه ریز تمرکز همه فعالیت های برنامه ریزی روی جهت گیری کلی سازمان مورد نظر از مبدا به مقصد نهایی که همان تصویر وضعیت انی مورد انتظار و چشم اندازهای موفقیت و استراتژی های سازمانی هستند میباشد.برنامه ریزی فرایندی است زمانبند و نباید اجازه داد بدون تفکر وسیع و عمیق و همه جانبه و تجزیه و تحلیل مورد نیاز و به اختصار و سریع انجام شود.
برنامه ریزی یکی از مهمترین وظایف مدیریت است چه در سطح مدیران عالی و چه در سطح مدیران اجرایی و چه در میان کارکنان موسسات.یک برنامه ریزی دقیق و حساب شده میتواند در بالا بردن راندمان و کارایی کارکنان و ارتقائ بهره وری سازمانها و با ساده کردن روش های کار سبب خوشحالی کارکنان و افزایش انگیزه شان برای کار بهتر نقش بسیار موثری داشته باشد.مدیران نهادها و موسسات اهمیت برنامه ریزی را میدانند و اصول نظری ان را احتمالا دریافته اند.اما بسیاری از انان وقت کافی برای مطالعه شرایط و امکانات برای یافتن راه های"بهتر"صرف نکرده اند.
اغلب موسسات برنامه ریزی را به یک واحد مسئول واگذار میکنند و این واحد به مرور زمان دچار ثبات و ایستای شده است.برای مسئولیت برنامه ریزی باید کسانی رابر ان گماشت که علاوه بر داشتن قوه ابتکار و خلاقیت-توانایی ایجاد تعامل با انجام دهندگان کار را نیز داشته باشند.و علاوه بر این ویژگی ها به اصول علمی و کاربردی برنامه ریزی و مهندسی کار نیز مسلط باشند.برنامه ریزی یک کار گروهی است که باید با همکاری انجام شود.کار برنامه ریزی هماهنگی و ارائه راه های تازه به مجریان کار است و هدف تسهیل انجام کار برای بالا بردن کارایی است
هدف از برنامه ریزی
1)افزایش احتمال رسیدن به هدف از طریق تنظیم فعالیتها
2)افزایش منفعت اقتصادی از طریق مقرون به صرفه ساختن عملیات
3)متمرکز شدن بر طریق دستیابی به مقاصد و اهداف و احتراز از انحراف از مسیر
4)مهیا ساختن ابزاری بر کنترل
ویژگیهای برنامه ریزی به روش نوین
ویژگی اول : توجه به آینده در کنار توجه به حال و گذشته
ویژگی دوم : انعطاف پذیری بالا و پویایی آن
ویژگی سوم : واقع بینانه بودن این نوع برنامه
ویژگی چهارم : قابل اجرا بودن این نوع برنامه
ویژگی پنجم : نقش اصلی در این برنامه ریزی بعهده شماست .
ویژگی ششم : رقیب اصلی در این نوع برنامه ریزی خودتان هستید.
ویژگی هفتم : توجه به کیفیت در کنار کمیت
ویژگی هشتم : ساده بودن برنامه ریزی به این روش
مراحل مختلف برنامه ریزی
1-تعیین هدف(اولویت هدفها-زمان-ترکیب)
2-پیش بینی{مدت زمان فعالیت(کوتاه مدت-میان مدت-بلندمدت)میزان ذخایر مالی}
3-قابل اجرا نمودن از راه بودجه بندی(اموزش-انتخاب اصلح افراد-کنترل)
4-اتخاذ تصمیمات که فعالیت سازمان را در راه نیل به هدف مطلوبرهبری نمایند:انعطاف پذیری-قابلیت درک-ایجاد هماهنگی-اخلاقی بودن تصمیمات
5-روشهای اجرا
6-وسایل اجرا
7-عمل برنامه ریزی
8-ارزیابی و اصلاح برنامه
انواع برنامه ریزی
1) برنامه ریزی تخصصی(تاکتیکی)
گاهی با توجه به ماهیت تخصصی برخی از وظایف مدیریت برای انجام انها برنامه ریزی میشود.این برنامه ریزیها را برنامه ریزی تخصصی مینامند که بر اساس وظایف مدیریت در سلزمان عنوان میگیرد .
الف)برنامه ریزی و کنترل تولید(مدیریت تولید):عبارتست از تعیین نیازها و تامین ابزار و تسهیلات و تربیت نیروی انسانی لازم برای تولید محصولات و کالاها با توجه به تقاضای موجود در بازار و نیازهای پیش بینی نشده جامعه .
ب)برنامه ریزی نیروی انسانی:در این نوع برنامه ریزی با تعیین افراد مورد نیاز سازمان در سالهای اینده امکانات و تسهیلات مورد نیاز(انتخاب-اموزش-ترفیع-بازنشستگی و...)تخمین زده میشود.برنامه ریزی نیروی انسانی با تهیه نمودار سازمانی اغاز میشود و مواردی نظیر تهیه نمودار جانشین و ترفیع و تدوین ایین نامه استخدامی و تنظیم برنامه های اموزشی ضمن خدمت را در بر میگیرد.
ج)برنامه ریزی مالی و تنظیم بودجه:عبارتست از تعیین میزان وچگونگی منابع و همچنین تعیین میزان و چگونگی مصارف مالی به منظور تامین هدفهای موسسه و صاحبان و کنترل کنندگان ان میباشد.
2) برنامه ریزی عملیاتی(اجرایی)
برنامه های اجرایی برای به اجرا در اوردن تصمیمات راهبردی طرح میشوند به عبارت دیگر برنامه های اجرایی عبارتند از تصمیمات کوتاه مدت که برای بهترین استفاده از منابع موجود با توجه به تحولات محیط اتخاذ میگردند.مراحل برنامه ریزی عملیاتی عبارتنداز:
الف)تدوین برنامه های کوتاه مدت(مانندتنظیم بودجه و زمانبندی )
ب)تعیین معیارهای کمی و کیفی سنجش عملکرد و ازریابی هزینه های اجرای عملیات
ج)ازریابی برنامه ها و تعیین موارد انحراف عملکرد از انها
د)تجدید نظر در برنامه ها و تهیه برنامه های جدید
3) برنامه ریزی راهبردی(استراتزیک)
برنامه ریزی راهبردی در بر دارنده تصمیم گیری هایی است که راجع به اهداف راهبردی بلندمدت سازمان میباشند.در این نوع از برنامه ریزی مقاصد و هدف های سازمان مشخص و اهداف بلند مدت به هدفهای کمی و کوتاه که ان را هدفگذاری مینامند تجزیه میگردد.برنامه ریزی راهبردی اینده را پیش گویی نمیکند ولی یک مدیر را میتواند در موارد ذیل یاری دهد:
الف)فائق امدن بر مسائل ناشی از مقتضیات اتی
ب)ایجاد فرصت کافی برای تصحیح خطاهای اجتناب ناپذیر
ج)اتخاذ تصمیمهای صحیح در زمان مناسب
د)تمرکز بر انجام فعالیت های ضروری برای رسیدن به اینده مطلوب
ویژگی های برنامه ریزی استراتژیک
1-انعکاسی از ارزشهای حاکم بر جامعه است.جهان بینی ها و اعتقادات و سنت های جامعه در این برنامه ریزی منعکس میشود.
2-توجه این برنامه ریزی معطوف به سوالات اصلی سازمان است.
3-چهارچوبی برای برنامه ریزی عملیاتی و تصمیم گیری های مدیریت فراهم میاورد.(راهنمای تصمیم گیری مدیران)
4-دارای دید دراز مدت است و افق های دورتری را در سازمان مطرح میسازد.
5-عملیات و اقدامات سازمان را در دوره های زمانی نسبتا طولانی هماهنگ نموده وبه انهاپیوستگی و انسجام میبخشد.
6-در سطوح عالی سازمان شکل میگیرد.زیرا در این سطح است که تقریبا به طور همه جانبه ای اطلاعات لازم در مورد امکانات دنباله سازمان و انتظارات و توقعات از ان متمرکز است.
7-فراگیر بوده و برنامه های عملیاتی سازمان را در بر میگیرد و به انها جهت میبخشد.
مزایای برنامه ریزی استراتژیک
*تفکر و اندیشیدن به شکل استرتژیک
*تشخیص جهت گیری اینده
*اتخاذ تصمیمات امروز در پرتو نتایج و بازتاب های اینده تصمیمات
*تدوین و توسعه مبانی جامع و قابل دفاع برای تصیم گیری
*رعایت حداکثر احتیاط و بصیرت در نواحی تحت کنترل سازمان
*بهبود عملکرد
*برخورد موثر با محیطی که با تغییرات سریع مواجه است
*ایجاد تیم کار و رعایت اصول کارشناس
نتیجه :
مفهوم برنامه‌ریزی: «برنامه‌ریزی» از جمله واژگان سهل و ممتنع است؛ زیرا ظاهری ساده و باطنی پیچیده دارد. با نگاهی به تعاریف ارائه شده است. برنامه‌ریزی به معنای اندیشیدن و تنظیم پیشاپیش امور، قبل از بروز وقایع و رویدادهاست تا در اموری همچون بهداشت, سلامت, رفاه, فرهنگ، آسایش و خوشبختی افراد جامعه, نتایج مطلوبی بدست آید. بدیهی است، با برنامه‌ریزی دقیق می‌توانیم اشتباهات گذشته را جبران کنیم و نسبت به آینده هوشیارتر عمل کنیم.
برنامه‌ریزی از واژه لاتین پلانوم planum به معنی«سطح صاف» گرفته شده است که در قرن هفدهم میلادی به ترسیم نقشه‌بر روی صفحه‌ای مسطح دلالت داشته است. برنامه‌ریزی، عبارت از یک سلسله عملیات منظم، سیستماتیک و مرتبط با یکدیگر است که به منظور دستیابی به یکسری اهداف معین و مشخص توسط یک نهاد، سازمان و یا دولت برای یک مدت معین انجام میگیرد.
تعریفی کلی از برنامه‌ریزی داشته باشیم، می‌بایستی برنامه‌ریزی را عبارت از کوششی در جهت انتخاب بهترین برنامه‌ها در جهت رسیدن به هدفهای مشخص بدانیم که ممکن است این کوشش‌ها و برنامه‌ها، تا مرحله نهایی هدف نیز پیش نرود، بلکه گام‌هایی در جهت رسیدن به آن باشد.
فرایند برنامه ریزی از هفت عنصر تشکیل شده شامل:ماموریت سازمانی و تحلیل استراتژیک و استراتژیها و اهداف بلند مدت و برنامه ریزی تلفیقی و براوردهای مالی و خلاصه اجرایی
مراحل مختلف برنامه ریزی
1-تعیین هدف(اولویت هدفها-زمان-ترکیب)
2-پیش بینی{مدت زمان فعالیت(کوتاه مدت-میان مدت-بلندمدت)میزان ذخایر مالی}
3-قابل اجرا نمودن از راه بودجه بندی(اموزش-انتخاب اصلح افراد-کنترل)
4-اتخاذ تصمیمات که فعالیت سازمان را در راه نیل به هدف مطلوب رهبری نمایند:انعطاف پذیری-قابلیت درک-ایجاد هماهنگی-اخلاقی بودن تصمیمات
5-روشهای اجرا
6-وسایل اجرا
7-عمل برنامه ریزی
8-ارزیابی و اصلاح برنامه
منابع :
- گردونه حیات وب نوشته‌های مجید باروت کوب زاده
- Powered By BLOGFA.COM
تهیه کنندگان: فائزه آقا محسنی و فاطمه چشمه
نوشته های دیگران ()
نویسنده متن فوق: » عاطفه حسین پور
»» لیست کل یادداشت های این وبلاگ
سیاست و روابط آن با سایر علوم اجتماعیبرنامه ریزیبرنامه ریزیطبقه بندی هدف های فرهنگی و هدف-های کلی برنامه ریزی فرهنگیطبقه بندی هدف های فرهنگی و هدف های کلی برنامه ریزی فرهنگی[عناوین آرشیوشده]
