مفهوم برنامه ریزی فرهنگی

برنامه ریزی فرهنگی می تواند جهت بالابردن نظام مندی عرصه های نرم افزاری جامعه نقش نسبتاً کلیدی ایفا نماید که این خود می تواند بسترسازی فرهنگی مناسبی برای عرصه های سخت افزاری جامعه مثل سیاست و اقتصاد فراهم نماید. منظور از برنامه ریزی، مداخلات هدفمند و آگاهانه انسانی در سیر حوادث و فرآیندهاست که نتیجه آن ممکن است موفقیت آمیز باشد یا نباشد. یعنی حوادث و فرآیندها عیناً همانند آنچه در برنامه تصور آنها رفته، در عالم واقع بازتولید شوند.

گونه های مختلف برنامه ریزی فرهنگی

در یکی از تقسیم بندی ها، برنامه ریزی فرهنگی به 4 گونه ی زیر تقسیم می شود:

1)  برنامه ریزی آرمان گرایانه :

این نوع برنامه ریزی جامع نگر بوده و تلقی کلانی از مقوله ی فرهنگ دارد. از لحاظ روش شناختی، این نوع برنامه ریزی اهداف بزرگ و بلند مدت را مورد توجه قرار می دهد.

2)برنامه ریزی واقع بینانه:

فرض اصلی این برنامه ریزی بر این واقعیت مبتنی است که تنوع بی پایانی از نیازها در برابر محدودیت وسایل قرار دارد. الگوی روش شناسی این نوع برنامه ریزی از به کار گرفتن حداکثر بازدهی از منابع محدود ناشی می شود. برخورد سیاسی – اجتماعی این نوع برنامه ریزی، مبتنی بر تجربه است و براساس شبکه ها و ساخت های موجود که دردسترس هستند، شکل می گیرد.

3)  برنامه ریزی راهبردی(استراتژیک) :

میدان عمل این برنامه ریزی گزینشی است . در برنامه ریزی استراتژیک ، انتخاب ها براساس مطالعه و بررسی است، برخلاف برنامه ریزی واقع بینانه که انتخاب ها مبتنی بر تجربه است . تحلیل سیستم ها، مبنای روش شناسی این نوع برنامه ریزی است.

4) برنامه ریزی توسعه گرا (دموکراتیک) :

پایه اصلی این برنامه ریزی به فرض اصلی برنامه ریزی آرمان گرایانه نزدیک است. این نوع برنامه ریزی نیازهای اصلی مردم را مورد توجه قرار می دهد و با مطالعه و شناخت نیازهای مردم، برنامه مورد نظر به لحاظ قدرت، شیوه ی تحقق اهداف، ابزار و وسایل مورد نیاز، به داوری افکار عمومی نهاده می شود.

برنامه ریزی پیوسته و گسسته :

 برنامه ریزی گسسته، به نوعی خاص از برنامه ریزی فرهنگی اطلاق می شود که حاصل تلاش برنامه ریزان در هر حوزه به طور مستقل و جداگانه است لذا بین بخش های مختلف، هیچ نوع ارتباط و همبستگی ارگانیکی(اندام واری) به چشم نمی خورد. از سوی دیگر در برنامه ریزی فرهنگی پیـوسته، برنامه ریز با مد نظر قرار دادن الگویی کـلی و نـظمی اندام واره ، نسبت به برنامه ریزی مبادرت می­کند که در نتیجه، حاصل کار، مجموعه ای همبسته از سلسله معضل بندی شده تصمیمات و اقدامات خواهد بود.

مراحل برنامه ریزی فرهنگی

1)تجزیه و تحلیل گذشته ی پدیده فرهنگی (پدیده ای که می خواهیم برای آن برنامه را طراحی کنیم)

2) طراحی ، تدوین و ترسیم دقیق اهداف فرهنگی.

3)بررسی علمی نیازها و نگرش های اجتماعی فرهنگی گروه مخاطب و شناسایی مناسبات حاکم بر آنها به منظور دستیابی به اولویت نیازها.

 ویژگی­های برنامه ریزی فرهنگی

• دشوار و پیچیده است
• تمام طیف های جامعه را در بر می گیرد
• زمان بر است
• در صد شکست آن بالاست
• باعوامل متعدد در گیر است
• چند وجهی است

انواع برنامه ریزی فرهنگی

1.از نظر افق زمانی ( کوتاه مدت ، میان مدت ، بلند مدت)

2.از نظر سطح ( عالی ، میانی ، عملیاتی)

3.از نظر طیف مخاطبان ( عام ، خاص)

4.از نظر تاثیر گذاری ( عادی ، راهبردی)

5.از نظر قلمرو ( منطقه ای ، ملی ، جهانی )

اهداف برنامه ریزی

1.افزایش احتمال رسیدن به هدف ، از طریق تنظیم فعالیت ها

2.افزایش منفعت اقتصادی از طریق مقرون به صرفه ساختن عملیات

3.متمرکز شدن بر طرق دست  یابی به مقاصد و اهداف و احراز از انحراف از مسیر

4.مهیا ساختن ابزاری برای کنترل

 دلایل ضرورت برنامه ریزی

• تصحیح کننده رفتار بازار ( رفتار مخاطب ، فرد  و جامعه را شکل می دهد)
• رفتار عقلایی و افزایش کارایی
•  محدودیت منابع 

منظور از اهداف برنامه‌ریزی

منظور از اهداف برنامه‌ریزی در حقیقت آینده‌ایست که با پیش‌بینی‌های دقیق علمی قابل تحقق می‌باشد و با برنامه‌ریزی، موجبات دست‌یابی باین اهداف میسر می‌گردد.

هدف اصلی برنامه‌ریزی

هدف اصلی برنامه‌ریزی، بایستی طراحی سازمان و سیستمی از مدیریت باشد که نیاز آینده برای برنامه‌ریزی بر پایه اطلاعات گذشته را به حداقل برساند، یعنی سعی شود برنامه‌ریزی در جهت برطرف کردن اشکالاتی باشد که در تصمیم‌گیری گذشته بوده است و یا اصولاً در جهت از بین بردن زمینه این اشکالات باشد.

مراحل رسیدن به اهداف در برنامه‌ریزی

برای دستیابی به هدفهای برنامه، لازم است مراحلی مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد و در برنامه گنجانیده شود تا رسیدن به آن دچار اشکال نگردد. این مراحل عبارتند از:

1- درجه‌بندی کردن هدف‌های برنامه (تعیین اولویتها).

2- تقدم و تأخر کردن هدف‌های برنامه.

3- زمان‌بندی کردن هدف‌های برنامه.

تعیین هدف

هدف­ها،  جهت کلی برنامه های لازم را مشخص می سازند . هدف­ها نتایج مورد انتظار را مشخص می سازند و معرف نقاط پایانی عملیاتی هستند که باید انجام شود، یعنی جائی که بیشتر توجه باید مبذول شود، بنابراین با تعیین هدف ها :

1ـ سمت و جهت حرکت را مشخص می سازیم . در اینجا می بایست جائی که می خواهیم باشیم و باید به آن برسیم , مشخص شود .

2ـ آنچه که می خواهیم انجام دهیم , مشخص گردد .

3ـ زمان انجام آنرا نیز می بایست مشخص کنیم .

اهداف فرهنگی و طبقه بندی آن

اهداف‌ کلی‌ فرهنگی‌ در نظام‌ جمهوری‌ اسلامی‌ و نیز اهدافی‌ که‌ غرض‌ و غایت‌ تدوین‌ این‌ مجموعه‌ را تحت‌ عنوان‌ سیاست‌ فرهنگی‌ می‌سازد به‌ شرح‌ ذیل‌ می باشد:

الف :اهداف‌ فرهنگی‌

ب : اهداف‌ سیاست‌ فرهنگی‌

ج : اصول‌ سیاست‌ فرهنگی‌

د : منبهات‌ در سیاست‌ فرهنگی

ه : ‌خط‌ مشی‌ فرهنگی‌

تهیه کنندگان: فریبا افشاری، فاطمه مهدوی پور، اعظم یزدان پناه